تحریک تخمک گذاری توسط پروتکل های پیشرفته

تحريک تخمک گذاری نوعی درمان دارويي است که در خانم هایی که تخمک گذاری منظمی ندارند و یا دچار اختلال تخمک گذاری، تنبلي تخمدان یا بیماری پلی کیستیک تخمدان (PCOS) مي باشند، بکار برده می شود و اغلب به ‌منظور افزايش تعداد و کيفيت تخمک جهت افزايش شانس باروري و ميزان موفقيت درمان روش ‌هاي کمک بارروري (ART)، انجام مي‌ شود. داروهايي که براي اين منظور مورد استفاده قرار مي گيرد تحت عنوان داروهاي محرک تخمک ‌گذاري ناميده مي‌شوند که با استفاده از اين داروها مي‌توان تعداد و کيفيت تخمک ‌ها را افزایش داد. پس از حصول تخمک یا تخمک های مناسب، به زوجین توصیه می شود كه در زمان های خاص و يك روز در ميان نزديكي نمايند.

تقريباً در 25-15 درصد از موارد ناباروري اختلال عمل تخمک گذاری ديده می شود و در مواردی که تنها دلیل ناباروري باشد جواب به درمان بسيار رضايت‌بخش است. عملاً درمان موفقيت‌آميز در اين افراد به بررسي دقيق و کشف علت اصولي عدم تخمک گذاری بستگي دارد.

به طور رایج، در موارد استفاده از روش هاي کمک باروري (ART)، يکي از اقداماتي که در ابتدا انجام می شود، تحريک تخمک‌‌گذاري جهت به دست آوردن تعداد مناسب تخمک با کيفيت بالا می باشد. هر‌چند در زنان با عملکرد مناسب و طبيعي تخمدان، مي توان جهت تهيه تخمک از سيکل طبيعي نيز استفاده کرد، ولي از آنجايي‌که اين درمان ها مستلزم صرف وقت و هزينه مي ‌باشند، ترجيح داده مي‌ شود براي افزايش شانس باروري از تحريک کنترل‌شده تخمدان استفاده شود. براي تحريک تخمک گذاری در روش هاي ART درماني (مانند IVF, ICSI و غیره)، بهتر است که در کنار به دست آوردن تعداد مناسب تخمک، تا جای ممکن، از تحريک بيش از حد تخمدان نيز جهت پیشگیری از خطرات احتمالی، اجتناب شود. بنابراين قبل از هر درماني بايستي فرد به‌ طور دقيق مورد بررسي قرار بگيرد. براي اين منظور پزشک علاوه بر معاينات باليني دقيق، آزمايش‌هاي لازم را نيز درخواست مي‌ دهد تا بر اساس نتايج آزمايش‌ها، مناسب‌ترين رژيم درماني جهت تحريک تخمک گذاری و شروع درمان را انتخاب نمايد.

 داروهاي محرک تخمک گذاری

براي تحريک تخمک‌گذاري داروهاي متعددي وجود دارد که بر اساس نظر پزشک موارد استفاده آنها متفاوت مي‌باشد. 

در حال حاضر "کلوميفن سيترات" متداول‌ترين و رایج‌ترين دارو در تحريک ‌تخمک‌گذاري می باشد.

در مواقعي‌که سطح استروژن و گنادوتروپين‌هـا (FSH ،LH : مترشحه از هيپوفيز) طبيعي است ولي اختلال در تخمک‌گذاري وجود دارد؛ مانند خانم های مبتلا به PCOS، داروي مناسب براي تحريک تخمک‌گذاري، کلوميفن سيترات می باشد. درمان با کلوميفن سيترات، با دوز يک قرص (50 ميلي ‌گرم روزانه)، از روز سوم تا هفتم و يا پنجم تا نهم سيکل قاعدگي شروع مي‌ شود و براي بررسي وضعيت فوليکول ها، در روز دهم سيکل (در صورت شروع درمان از روز سوم) و يا روز دوازدهم سيکل (در صورت درمان از روز پنجم) سونوگرافي انجام مي‌‌شود. در صورت رسيدگي فوليکول ‌ها به اندازه مورد نظر (20-18 ميلي ‌متر) پزشک مي‌تواند با تجويز آمپولHCG زمان تخمک‌‌گذاري را تعيين نمايد. بهترين زمان نزديکي براي باروري يک الي دو روز حوالي تخمک گذاری است. معمولاً اين درمان سه الي پنج دوره تکرار مي‌ شود. ميزان دوز کلوميفن تا سه قرص در روز (150 ميلي ‌گرم) قابل افزايش است ولي بيش از آن توصيه نمی شود.

احتمال بارداری پس از سه دوره درمان با کلوميفن سيترات 85% و پس از پنج دوره 99% می باشد. در موارد استفاده از روش IUI براي باروري، عموماً استفاده از کلومفين سيترات شانس باروري را افزايش مي دهد. به همین منظور، پزشک از روز سوم يا پنجم سيکل قاعدگي به مدت چهار روز براي بيمار يک تا دو قرص کلومفين سيترات روزانه تجويز مي ‌نمايد. سپس با انجام سونوگرافي در روز 10 يا 12 سيکل قاعدگی، اگر اندازه و وضعيت فوليکول‌ها به 20-18 ميلي متر رسيده باشد با تزريق 5000 يا 000/10 واحد HCG بيمار را براي انجام IUI به مدت 38-36 ساعت پس از آن آماده مي ‌نمايد.

از داروهاي ديگر تحريک تخمک‌گذاري Human Menopausal Gonadotropin می باشد. HMG به طور طبيعي از ادرار خانم ‌هاي يائسه تهيه می شود و حاوي FSH و LH مي‌باشد. استفاده از اين دارو نياز به کنترل دقيق دارد و براي پیشگیری از تحريک بيش از حد تخمدان، بررسي جواب تخمدان بايد با فواصل 4-2 روز يکبار صورت بگيرد.

هدف از درمان با اين دارو، افزايش سطح FSH تا بالاي مرز لازم جهت تحريک رشد تخمدان مي‌باشد و زماني‌که قطر 4-2 عدد فوليکول نهايي به بالاي 12ميلي ‌متر رسيد دارو با دوز پایین تر تجویز می شود.

اين دارو در سيکل درماني IUI، معمولاً تحت‌نظر پزشک متخصص براي تحريک تخمک گذاری به تنهايي يا همراه با کلوميفن سيترات مورد استفاده قرار مي‌گيرد و در سيکل هاي درماني لقاح خارج رحمي همراه با ساير داروهاي محرک تخمدان تجويز مي گردد.

از داروهاي ديگري که جهت تحريک تخمدان و دست‌يابي به تعداد فوليکول بيشتر در سيکل درمانيART از آن استفاده می شود، آگونيست‌هاي GnRHa، هورمون رها کننده گنادوتروپين ها می باشد. آگونيست ‌هاي GnRHa (سوپرفکت، ديفرلين، دکاپپتيل)، هورمون هاي تزريقي جهت تحريك تخمك گذاري هستند كه براي هورمون هاي مترشحه بدن كاملا شناخته شده مي باشند. با مصرف اين داروها، سطح خوني هورمون محركه فوليكول افزايش می یابد كه اين امر به تحريك و رشد تخمك هاي مضاعف، لانه‌گزيني و در نهايت ميزان حاملگي منجر مي شود . با استفاده از گونادو تروپين ها، علاوه بر افزايش تعداد تخمك ها، فاكتورهاي زماني، مانند زمان تخمك گذاري تحت كنترل در می آید و شانس حاملگي افزايش می یابد. اصولاً هدف از مصرف آگونيست‌هاي GnRH در درمان ‌هاي کمک باروری، کنترل و تنظيم زمان سيکل بيماران مي‌باشد.

معمولاً در سيکل IVF و ICSI جهت تحريک تخمک گذاری، از درمان توأم آگونيست‌هاي GnRH و گنادوتروپين ها استفاده می شود.

FSH صناعي (ريکامبينت) انساني گونال F از داروهاي ديگر تحريک تخمک گذاری می باشد و نسبت به گنادوتروپين هاي ادراري، توانايي بيشتري دارد. نحوه استفاده اين دارو مانند HMG به صورت عضلاني و زير جلدي می باشد.